Overlastgevers of zwart schaap van de stad? Ontdek in deze rubriek de feiten en fabels achter vermeende overlastgevers. Ditmaal gaan we in op Donker, in de betekenis van: afwezigheid van licht.

Donker – overlastgever of zwart schaap?

Een donkere omgeving roept vaak negatieve reacties op. Elk hoekje in huis, tuin of straat willen we zo veel mogelijk verlichten. Licht vinden we namelijk gezellig en aangenaam. Maar ook speelt onze angst voor de schaduw erachter mee. Licht geeft ons een gevoel van overzicht en veiligheid. Maar kloppen onze beelden over donker versus verlichting wel? Heeft het donker misschien meer last van een slechte naam en is dat eigenlijk onterecht?

Het juiste perspectief over Donker

GroeneBuurten zet feiten en fabels rondom donker daarom graag in perspectief:

• Veiligheid versus verlichting. Vaak wordt gedacht dat een donkere plek veiliger wordt door er verlichting aan te brengen. Daarom willen we steeds meer lampen: in het park, de tuin en het gangetje achterom. Het is echter maar de vraag of dat echt klopt. Het is namelijk onmogelijk om alles zo te verlichten als overdag. En de stukken waar geen licht valt, ervaren we, juist in contrast met de verlichte plekken, als nog donkerder. Dat maakt de schrik extra groot als er plotsklaps iemand opdoemt uit het donkere deel.
• Licht om inbraak te voorkomen? Nog zo’n vals gevoel van veiligheid in relatie tot verlichting: mensen denken vaak dat een constant brandende buitenlamp inbrekers tegenhoudt. Met als resultaat allemaal felverlichte achtertuinen. Uit onderzoek blijkt het tegendeel: in wijken waar het licht uitgezet werd, namen inbraken met de helft af. Want een constant verlichte plek biedt inbrekers juist goed zicht om vooronderzoek te doen. Bovendien blijkt dat de aandacht voor vreemde zaken snel verslapt. Gebruik liever een sensorlamp die aangaat bij beweging: dat maakt iedereen, incluis jezelf, meteen weer alert.
• Niets zien in het donker? Een fabel. Want eigenlijk kunnen we best goed zien in het donker, als we onze ogen tenminste maar de kans geven om te wennen. Dan blijkt dat je veel verder kunt kijken dan verwacht, én meer details en beweging waarneemt. Je totaaloverzicht over de omgeving neemt dus toe. Bovendien is het heel comfortabel en rustgevend, omdat je ogen zich niet telkens hoeven aan te passen aan de overgang tussen licht/donker/licht.
• Gezondheid in het gedrang. Hoewel we het misschien nog niet echt beseffen, is het vele kunstlicht niet gezond voor ons. Mens en dier hebben het natuurlijke ritme van de nacht nodig om uit te rusten. Uit steeds meer onderzoek blijkt dat al dat kunstlicht allerlei negatieve effecten heeft op onze gezondheid. We slapen minder lang en minder diep. Ons natuurlijke ritme raakt verstoord. En onze weerstand vermindert, met meer risico op bijvoorbeeld kanker of hart- en vaatziekten.
• Fijn voor medebewoners! Dagdieren zoals de mens hebben de nacht nodig om uit te rusten. Veel andere medebewoners in de stad worden juist actief in het donker. Om voedsel te zoeken, om een partner te vinden of om zich te verplaatsen naar een ander territorium. Denk aan de bekende nachtdieren zoals uil, egel en vleermuis, maar ook nachtvlinders en amfibieën. Met steeds meer verlichting in voorheen donkere binnentuinen en parken, wordt overleven voor hen steeds moeilijker. Ook raken trekvogels gedesoriënteerd door de felverlichte stad, ze komen daar om door uitputting of vliegen zich dood tegen de hoge gebouwen.

Deze houtsnip werd slachtoffer van de fel verlichte stad.

Zelf wat doen voor het donker?

Kijk eens rondom je huis waar overal licht schijnt. Want misschien kan dat eigenlijk best uit. Het snoer met kerstlampen in de struik of de lampjes op zonne-energie; wat is er het nut van dat ze aanstaan als je er zelf toch niet zit? Kan de buitenlamp ook alleen aan als je zelf de tuin ingaat? Ook in huis kun je de lampen uitdoen in ruimtes waar op dat moment niemand verblijft. Daarmee voorkom je energieverspilling, maar ook dat het uitstraalt naar buiten de donkere nacht in. De natuur zal je dankbaar zijn voor elk beetje minder licht. Want samen maken we echt verschil.

Activiteiten rondom donkere nachten

GroeneBuurten wil mensen laten ervaren hoe fijn, mooi en behulpzaam de donkere nacht kan zijn. Daarom hebben we in 2023 verschillende activiteiten georganiseerd die op de een of andere manier gelinkt zijn aan de nacht*. Er zijn bijvoorbeeld nachtvlinders en vleermuizen gespot, uilenballen uitgeplozen en men is op zoek gegaan naar plekken met lichtvervuiling. Er staan nog twee activiteiten op het programma voor 2024: in januari kunnen kinderen nogmaals genieten van de poppenkastvoorstelling Licht uit, en voor volwassenen is er de Bingo Energie besparen.

*Met dank aan het NME-Fonds 2023 waarmee de activiteiten bekostigd worden.